Θηραϊκή γαστρονομία

Οι διατροφικές συνήθειες μιας κοινωνίας αποτελούν μέρος του πολιτισμού της. Βεβαίως, το διαιτολόγιο βασίζεται πρωτίστως στις δυνατότητες που παρέχει ο άμεσος περίγυρος, το φυσικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο ζει και αναπτύσσεται μια συγκεκριμένη κοινωνία. Έτσι, άλλο το διαιτολόγιο ορεσίβιων κτηνοτρόφων, άλλο των καμπίσιων γεωργών, άλλο των παραλίμνιων ή παραποτάμιων κοινοτήτων, άλλο των νησιωτικών. Αν, καθώς ισχυρίζομαι, ο πολιτισμός είναι το σύνολο των αποκρίσεων του ανθρώπου στο διάλογό του με το περιβάλλον, μία από αυτές τις αποκρίσεις είναι και το διαιτολόγια κάθε κοινωνίας.

Αναφορικά με τη Σαντορίνη, το εύφορο μεν αλλά άνυδρο έδαφος και το ξερό κλίμα της έχουν επιβάλλει ειδικές καλλιέργειες και εκτροφές ζώων σε περιορισμένο φάσμα ποικιλιών. Την κατάσταση βελτιώνουν κάπως η θάλασσα και η γεωγραφική θέση του νησιού επάνω στη διαδρομή των αποδημητικών πτηνών συμβάλλοντας συμπληρωματικά στη διατροφή των Θηραίων. Συνεπώς, το περιορισμένο διαιτολόγιο που το περιβάλλον επέβαλε στην Θηραϊκή κοινωνία διαμόρφωσε το λιτοδίαιτο χαρακτήρα της. Ωστόσο, για τη δημιουργία ποικιλίας φαγητών από το ίδιο προϊόν (π.χ. κάπαρη σε σαλάτες ή κοκκινιστή) η Σαντορινιά νοικοκυρά επινόησε διάφορους τρόπους επεξεργασίας, ώστε να πλουτίζονται οι γεύσεις και να διαμορφώνεται άλλου επιπέδου πολιτισμός, να παράγεται η τέχνη της γαστρονομίας.

Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι η ελληνική αυτή λέξη χρησιμοποιείται ατόφια σχεδόν και σε πολλές ξένες γλώσσες (gastronomy, gastronomie, gastronomia) με την ίδια πάντα σημασία, που δεν είναι άλλη από την “τέχνη της υψηλής μαγειρικής” που στοχεύει στη “γευστική (και οπτική) απόλαυση”. Με τη γαστρονομία, λοιπόν, ο άνθρωπος περνάει από την κάλυψη μιας βιοτικής ανάγκης στην απόλαυση. Και αυτό οι Θηραίοι το πέτυχαν πολλές χιλιάδες πριν.

Ομότιμος καθηγητής Χρίστος Ντούμας, Αρχαιολόγος, Διευθυντής των ανασκαφών Ακρωτηρίου Θήρας